افول آلمان | قسمت هشتم | جنجال شام آخر در افتتاحیه المپیک پاریس ۲۰۲۴

هویت جنسیتی و بیان جنسیتی

هویت جنسیتی (Gender Identity) به احساس درونی و شناخت شخصی فرد از جنسیت خود اشاره دارد، یعنی اینکه او خود را مرد، زن، نوعی جنسیت دیگر یا بین آن‌ها می‌داند. این هویت ممکن است با جنس تعیین شده هنگام تولد مطابقت داشته باشد یا نداشته باشد. سیس‌جندر (cisgender) به افرادی اطلاق می‌شود که هویت جنسیتی‌شان با جنسیت بیولوژیکی‌شان همخوانی دارد، در حالی که ترنس‌جندر (transgender) به کسانی اشاره دارد که ناهمخوانی وجود دارد و ممکن است به تطابق جنسیتی (social, medical, legal transition) روی آورند. بیان جنسیتی (Gender Expression) شیوه‌ای است که فرد هویت جنسیتی خود را ظاهر می‌کند، شامل پوشش، آرایش، طرز سخن گفتن، زبان بدن و رفتارهای اجتماعی. این بیان می‌تواند با هویت جنسیتی همخوان باشد یا متفاوت ظاهر شود. در ادبیات روانشناسی و مطالعات جنسیت، تمایز بین هویت و بیان جنسیتی حیاتی است، زیرا افراد اغلب با انتظارات اجتماعی روبه‌رو می‌شوند که رفتارها یا پوشش را «مردانه» یا «زنانه» تعریف می‌کند.

گرایش جنسی و تنوع آن

گرایش جنسی (Sexual Orientation) به کشش عاطفی، عاطفی-جنسی یا فانتزی‌های فرد نسبت به دیگران اشاره دارد:

دگرجنس‌گرا / هتروسکشوال (heterosexual) کشش به جنس مخالف،
همجنس‌گرا / هوموسکشوال (homosexual) کشش به همان جنس،
دوجنس‌گرا / بایسکشوال (bisexual) کشش به هر دو جنس،
و بی‌جنس‌گرا / آسکشوال (asexual) افرادی با تمایل جنسی کم یا بدون تمایل را توصیف می‌کند.

همچنین اصطلاح کوئیر (queer) به عنوان واژه‌ای فراگیر برای هویت‌ها، گرایش‌ها یا بیان‌هایی استفاده می‌شود که با هنجارهای دگرجنس‌گرایانه (heteronormative) همخوان نیستند و طیف گسترده‌ای از هویت‌ها را در بر می‌گیرد. این مفاهیم، بر اساس نظریه queer، جنسیت را به عنوان پرفورمنس (gender performativity) می‌بیند و هنجارهای سنتی را به چالش می‌کشد.

درگ؛ بازی با جنسیت یا شکستن مرزهای آن؟

درگ نوعی هنر اجرا است که در آن افراد با بهره‌گیری از لباس، گریم و شخصیت‌های نمایشی اغراق‌آمیز، نقش‌های جنسیتی متفاوت از جنسیت زیستی خود را به تصویر می‌کشند. در این میان، درگ کوئین (Drag Queen) معمولاً مردانی هستند که نقش‌های زنانه را به شکلی نمایشی و اغراق‌شده اجرا می‌کنند، و درگ کینگ (Drag King) زنانی‌اند که با همان شیوه، نقش‌های مردانه را بازآفرینی می‌نمایند. درگ نه صرفاً نوعی سرگرمی، بلکه ابزاری برای نقد اجتماعی و شکستن کلیشه‌های جنسیتی (gender stereotypes) است. اصطلاح زن‌پوش و مردپوش نیز به همین نوع اجرای جنسیتی متفاوت اشاره دارد، بی‌آن‌که لزوماً بیانگر هویت واقعی اجراکننده باشد.

بر اساس نظریه‌ی فیلسوف معاصر “جودیت باتلر (Judith Butler) “، درگ نشان می‌دهد که جنسیت چیزی ذاتی نیست، بلکه تکراری اجتماعی و فرهنگی از رفتارها و نمادهای جنسیتی است. از این منظر، درگ نوعی «آیینه اغراق‌شده» از جامعه است که با شوخ‌طبعی و هنر، ساختارهای جنسیتی تثبیت‌شده را به چالش می‌کشد و فضایی برای بیان آزاد و متنوع هویت انسانی فراهم می‌آورد.

اجرای جنجالی در افتتاحیه المپیک پاریس

در مراسم افتتاحیه، اجراکنندگان از جمله درگ کوئین‌ها، یک مدل ترنس، و خواننده‌ای برهنه و به رنگ آبی نقاشی‌شده Philippe Katerine) به عنوان دیونیزوس) در کنار یک میز طویل قرار گرفتند و حرکات و صحنه‌ها ظاهراً یادآور «شام آخر» لئوناردو داوینچی شدند. عناصر کلیدی شامل میز طویل با اجراکنندگان اطراف آن، شخصیت مرکزی با تاج یا هاله نورانی (باربارا بوتچ دی‌جی و فعال ال‌جی‌بی‌تی)، و فردی برهنه در مرکز میز بود که به عنوان ایجاز به دیونیزوس (Dionysus)، خدای شراب و جشن‌های یونانی، معرفی شد. در ابتدا، برخی منابع رسمی اعلام کردند که این صحنه از اثر مشهور داوینچی الهام گرفته است؛ اما توماس جولی، مدیر هنری مراسم، بعدتر توضیح داد که الهام اصلی او از جشن‌های باستانی و فرهنگ سکولار فرانسه بوده است. این اجرا که با تلفیقی از مد، هنر درگ و جلوه‌های بصری چشم‌گیر طراحی شده بود، تلاشی برای نمایش فراگیری و تنوع هویت‌ها در جامعه فرانسه به شمار می‌رفت، اما خیلی زود از یک نماد فرهنگی به حرکتی تحریک‌آمیز و بحث‌برانگیز در سطح جهانی تبدیل شد.

واکنش‌ها و اعتراضات: خشم جهانی مسیحیان

اعتراضات گسترده‌ای از سوی مسیحیان، کلیساها و رهبران دینی در سراسر جهان شکل گرفت. منتقدان معتقد بودند این اجرا با تمسخر نمادهای مقدس مسیحیت، به‌ویژه صحنه‌ای که یادآور «شام آخر» بود، به باورهای دینی میلیون‌ها نفر توهین کرده است. برخی نیز آن را تجاوز به مقدسات دانستند و پرسیدند چرا تنها مسیحیت هدف چنین بازآفرینی‌هایی قرار می‌گیرد، نه دیگر ادیان مانند اسلام یا یهودیت. کنفرانس اسقف‌های فرانسه در بیانیه‌ای رسمی، از «مشاهده صحنه‌هایی تمسخرآمیز نسبت به مسیحیت» ابراز تأسف کرد. واتیکان نیز تأکید نمود که آزادی بیان باید در چارچوب احترام متقابل تعریف شود و نباید در یک رویداد جهانی، باورهای مذهبی مورد تمسخر قرار گیرند. در سطح سیاسی، واکنش‌ها نیز تند بود؛ برای نمونه، “ماتئو سالوینی”، معاون نخست‌وزیر ایتالیا، این اجرا را «بی‌اخلاق» خواند. هم‌زمان، برخی رسانه‌ها و چهره‌های محافظه‌کار، اجرای مذکور را نوعی تبلیغ برای جنبش‌های LGBT دانستند که با ارزش‌ها و نگرش‌های دینی در تضاد است. واکنش کاربران و رسانه‌ها بسیار گسترده و پرتنش بود. باربارا بوتچ (Barbara Butch)، که یکی از چهره‌های اصلی اجرا بود، هدف حملات شدید آنلاین قرار گرفت. از جمله تهدید به مرگ، آزار جنسی و پیام‌های نفرت‌انگیز. او پس از این موج خشونت اینترنتی، شکایتی رسمی به دلیل آزار سایبری و رفتارهای همجنس‌گراستیزانه ثبت کرد. در پی این اتفاقات، دادستانی فرانسه پرونده‌ای در ارتباط با جرائم ناشی از نفرت بر اساس گرایش جنسی و مذهب تشکیل داد. هم‌زمان، بخشی از کاربران شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های محافظه‌کار، اجرای مذکور را توهین‌آمیز دانسته و حتی خواستار بایکوت المپیک پاریس ۲۰۲۴ شدند.

عذرخواهی مسئولان المپیک

در پی شدت واکنش‌ها، مسئولان المپیک رسماً عذرخواهی کردند. سخنگوی پاریس ۲۰۲۴، آن دسکمپس (Anne Descamps)، اظهار داشت: «واضح است که هیچ‌گاه قصدمان بی‌احترامی به هیچ گروه مذهبی نبود. در مقابل، ما می‌خواستیم تنوع و همبستگی را جشن بگیریم. اگر کسی جسارتی احساس کرده است، ما بسیار متأسفیم.» توماس جولی نیز بیان کرد: «من هرگز نخواستم تحریک یا توهینی انجام دهم. این ایده از جشن‌های پاگانی است؛ اجرای من نمادی از تنوع و گشودگی فرهنگی است.» با این حال، برخی تحلیل‌گران عذرخواهی را نمادین و ناکافی می‌دانند، زیرا ویدیو از وب‌سایت رسمی حذف شد.

نماد دیونیزوس و معانی اساطیری

در این اجرا، شخصیت مرکزی به‌عنوان نمادی از دیونیزوس، خدای شراب، جشن، باروری و دگرگونی (metamorphosis) در اساطیر یونان معرفی شد. این نماد همچنین با رود سن (Sequana در اساطیر محلی فرانسه) پیوندی نمادین داشت و قرار بود مفهومی از زندگی، آزادی و جشن جمعی را منتقل کند. با این حال، این انتخاب برای برخی تفسیری دیگر داشت: جشن و رهایی جنسیتی که در نگاه منتقدان، نه نماد هنر و آزادی، بلکه ترویج ایده‌های جنسیت آزاد و رها از مرزهای سنتی تلقی شد.

حضور کودک در صحنه و نگرانی‌های مرتبط

حضور کودکی در صحنه، یکی از نکات حساس بود. منتقدان استدلال می‌کنند که قرارگیری کودک در نمایش‌هایی با نمادهای جنسیتی غیرمتعارف، پیام‌های پیچیده‌ای درباره هویت جنسیتی ارسال می‌کند و ممکن است به سردرگمی یا اختلالات هویتی در سنین پایین منجر شود. مدافعان تأکید می‌کنند که کودکان بخشی از جامعه‌اند و هنر عمومی نباید محدود شود، بلکه به پذیرش تفاوت‌ها کمک می‌کند. این بحث به «پذیرش در مقابل تشویق» بازمی‌گردد: آیا آموزش تنوع جنسیتی در سنین پایین مناسب است؟

تأثیر جنبش‌های جنسیتی بر کودکان و مسئله هویت‌زدایی

جنبش‌های حقوق LGBT در سال‌های اخیر دگرگونی‌های چشمگیری در حوزه‌های قانونی، آموزشی و فرهنگی ایجاد کرده‌اند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که افزایش پذیرش تنوع جنسیتی در جوامع، میزان آزار و تبعیض اجتماعی را به‌طور محسوسی کاهش می‌دهد. از سوی دیگر، آموزش زودهنگام مفاهیم مربوط به جنسیت می‌تواند به تقویت مقاومت روانی در برابر کلیشه‌های جنسیتی کمک کند. اما برخی مطالعات طولی هشدار می‌دهند که فشارهای فرهنگی و پیام‌های متناقض اجتماعی ممکن است در برخی کودکان و نوجوانان به اضطراب و سردرگمی هویتی منجر شود. پدیده‌ای به نام هویت‌زدایی (de-identification) یعنی تغییر یا تردید در هویت جنسی تحت تأثیر محیط اجتماعی یا رسانه‌ای یکی از دغدغه‌های اصلی منتقدان است. همچنین، هرچند آمار پشیمانی از تغییرات پزشکی جنسیت کمتر از ۱٪ گزارش شده است، اما در میان نوجوانان، این مسئله همچنان مورد توجه و نگرانی متخصصان قرار دارد. در این چارچوب، برخی منتقدان بر این باورند که نمایش عمومی تنوع جنسیتی در رویدادهایی مانند المپیک ممکن است نوعی عادی‌سازی شتاب‌زده ایجاد کند که در بلندمدت بر هویت نسل‌های آینده تأثیرگذار خواهد بود.

References (منابع):

1) Butler, J. (1990). Gender trouble: Feminism and the subversion of identity. Routledge. https://www.routledge.com/Gender-Trouble-Feminism-and-the-Subversion-of-Identity/Butler/p/book/9780415389556

2) Fausto-Sterling, A. (2000). Sexing the body: Gender politics and the construction of sexuality. Basic Books. Sexing the Body: Gender Politics and the Construction of Sexuality : Fausto-Sterling, Anne: Amazon.co.uk: Books

3) Meyer, I. H. (2003). Prejudice, social stress, and mental health in lesbian, gay, and bisexual populations: Conceptual issues and research evidence. Psychological Bulletin, 129(5), 674–697. https://doi.org/10.1037/0033-2909.129.5.674

4) Olson, K. R., Durwood, L., DeMeules, M., & McLaughlin, K. A. (2016). Mental health of transgender children who are supported in their identities. Pediatrics, 137(3), e20153223. https://doi.org/10.1542/peds.2015-3223

5) Paris Olympics organizers say sorry for offense, but insist opening ceremony was a ‘message about love’. (2024, July 29). CBS News. https://www.cbsnews.com/news/paris-olympics-organizers-apologize-last-supper-tableau-religious-conservatives/

6) Paris Olympics opening ceremony denounced by bishops and conservatives. (2024, July 27). America Magazine. https://www.americamagazine.org/faith/2024/07/27/paris-olympics-last-supper-catholic-bishops-248464/

7) Target of ‘Last Supper’ ire at Paris Olympics takes legal action. (2024, July 30). NBC News. https://www.nbcnews.com/sports/olympics/target-last-supper-ire-paris-olympics-takes-legal-action-rcna164275

راوی: برایان بختیاری
متن به قلم: پروانه اله‌دینی