سه‌گانه تاریک شخصیت (Dark Triad) شامل سه ویژگی نارسیسم، ماکیاولیسم و سایکوپاتی است که اغلب با صفاتی چون خودمحوری، همدل نبودن و رفتارهای دستکاری‌گرانه همراه هستند. با وجود پیامدهای منفی این ویژگی‌ها در روابط بلندمدت، پژوهش‌ها نشان می‌دهند که برخی زنان، به‌ویژه در سنین جوانی، به مردانی با این خصوصیات جذب می‌شوند. این ویدِئو به بررسی علل روان‌شناختی، اجتماعی و فرگشتی این سه‌گانه تاریک شخصیت پرداخته و مکانیسم‌های زیربنایی آن را تحلیل می‌کند که چرا زنان ممکن است به مردان دارای این ویژگی‌ها جذب شوند و این جذابیت چه پیامدهایی به دنبال دارد.
سه‌گانه تاریک شخصیت (Dark Triad)
مفهوم سه‌گانه تاریک شخصیت (Dark Triad) در سال 2002 توسط پل‌هاس (Paulhus) و ویلیامز (Williams) در دانشگاه بریتیش کلمبیا معرفی شد و از آن زمان به‌عنوان چارچوبی برای مطالعه رفتارهای ضداجتماعی و جذابیت بین‌فردی مورد توجه قرار گرفته است. این ویژگی‌ها، اگرچه در نگاه اول منفی به نظر می‌رسند، در برخی زمینه‌ها سیگنال‌هایی از قدرت، شایستگی و موفقیت را منتقل می‌کنند که می‌توانند در تعاملات اولیه جذاب باشند.
نارسیسم (Narcissism)
نارسیسم با خودبزرگ‌بینی، نیاز به تحسین و کمبود همدلی تعریف می‌شود. افراد نارسیست اغلب اعتماد به نفسی اغراق‌آمیز از خود نشان می‌دهند که می‌تواند به‌عنوان نشانه‌ای از شایستگی و موفقیت تعبیر شود. این ویژگی‌ها در تعاملات اجتماعی اولیه، به‌ویژه در محیط‌های رقابتی، جذابیت ایجاد می‌کنند. اعتماد به نفس بالا، حتی اگر مبتنی بر واقعیت نباشد، می‌تواند نشان‌دهنده توانایی و قدرت باشد. از منظر فرگشتی، این سیگنال ممکن است با توانایی حفاظت و تأمین منابع مرتبط دانسته شود. افراد نارسیست به دلیل تمایل به جلب توجه، اغلب در جمع‌ها برجسته می‌شوند. این رفتار می‌تواند آن‌ها را به‌عنوان افرادی با جایگاه اجتماعی بالا نشان دهد. تمایل به رهبری و جسارت در تصمیم‌گیری، ویژگی‌هایی هستند که به‌طور سنتی با جذابیت مردانه در انتخاب همسر مرتبط‌اند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که اعتماد به نفس کاذب افراد نارسیست، به‌ویژه در مراحل اولیه آشنایی، می‌تواند “اثر هاله‌ای” (Halo Effect) ایجاد کند که در آن ویژگی‌های مثبت ظاهری به کل شخصیت تعمیم داده می‌شود. با این حال، این جذابیت اغلب با شناخت عمیق‌تر کاهش می‌یابد، زیرا کمبود همدلی و خودمحوری آشکار می‌شود. افزون بر این، مطالعات نشان داده‌اند که زنان در دوره‌های خاصی از چرخه باروری، حساسیت بیشتری نسبت به شاخص‌های اعتماد به نفس و سلطه از خود نشان می‌دهند. این امر می‌تواند توضیح‌دهنده‌ی چرایی جذابیت موقتی نارسیسم در زمینه‌های جفت‌گزینی کوتاه‌مدت باشد. در نتیجه، نارسیسم به‌رغم پیامدهای منفی بلندمدت، ممکن است به‌عنوان راهبردی فرگشتی در سیگنال‌دهی توان ژنتیکی یا موقعیت اجتماعی عمل کند.
ماکیاولیسم (Machiavellianism)
ماکیاولیسم که ریشه در آموزه‌های نیکولو ماکیاولی (Niccolò Machiavelli) و کتاب “شهریار” (The Prince) دارد، به استفاده از دستکاری و حیله‌گری برای کسب منافع شخصی اشاره می‌کند. این ویژگی در مردان می‌تواند به‌عنوان نشانه‌ای از هوش اجتماعی و توانایی مدیریت موقعیت‌ها تعبیر شود. افراد ماکیاولیست به دلیل توانایی در هدایت تعاملات اجتماعی و بهره‌برداری از فرصت‌ها، اغلب باهوش و کارآمد به نظر می‌رسند. این ویژگی می‌تواند با توانایی تأمین منابع در دیدگاه فرگشتی هم‌راستا باشد. تمایل شدید به موفقیت و پیشبرد اهداف شخصی، حتی به قیمت زیر پا گذاشتن اصول اخلاقی، می‌تواند جذابیت ایجاد کند، زیرا بلندپروازی یکی از معیارهای سنتی انتخاب همسر است. توانایی خواندن احساسات دیگران و تأثیرگذاری بر آن‌ها، افراد ماکیاولیست را به‌عنوان شریک‌هایی با مهارت‌های اجتماعی بالا نشان می‌دهد. ماکیاولیسم با فعال‌سازی سیستم پاداش مغز به دلیل پیچیدگی و پیش‌بینی‌ناپذیری رفتارها می‌تواند حس کنجکاوی و جذب را تقویت کند. با این حال، این ویژگی در روابط بلندمدت به دلیل فقدان صداقت و اعتماد، اغلب به شکست منجر می‌شود.
روان‌پریشی (Psychopathy)
روان‌پریشی با تکانشگری، فقدان همدلی و رفتارهای ضداجتماعی شناخته می‌شود. اگرچه این ویژگی‌ها به‌طور کلی منفی تلقی می‌شوند، برخی جنبه‌های آن در زمینه‌های خاص جذابیت دارند. جسارت و عدم ترس از عواقب، می‌تواند به‌عنوان نشانه‌ای از شجاعت و قدرت تعبیر شود که در موقعیت‌های بحرانی جذاب است. تمایل به ماجراجویی و ریسک‌پذیری، برای افرادی که به دنبال روابط پویا و غیرقابل پیش‌بینی هستند، جذابیت ایجاد می‌کند. عدم تأثیرپذیری از احساسات منفی یا آسیب‌پذیری عاطفی، می‌تواند به‌عنوان نشانه‌ای از ثبات و قدرت درک شود. از منظر عصب‌شناسی (Neuroscience)، رفتارهای هیجان‌طلبانه افراد روان‌پریش (Psychopaths) می‌توانند سطح دوپامین را در مغز افزایش دهند و حس لذت و تعقیب را تقویت کنند. با این حال، فقدان همدلی و مسئولیت‌پذیری این افراد، آن‌ها را به شریک‌هایی غیرقابل اعتماد تبدیل می‌کند.
جذابیت فرگشتی سه‌گانه تاریک: راهبردی برای بقا یا ریسکی برای رابطه؟
از منظر فرگشتی، ویژگی‌های سه‌گانه تاریک می‌توانند سیگنال‌هایی از شایستگی ژنتیکی و توانایی بقا در محیط‌های رقابتی باشند. سلطه، بی‌باکی و اعتماد به نفس می‌توانند نشان‌دهنده توانایی مردان در حفاظت از خانواده و تأمین منابع باشند، که از معیارهای اصلی انتخاب همسر در تاریخ تکاملی انسان است. جایگاه اجتماعی بالا و مهارت‌های دستکاری‌گرانه می‌توانند به موفقیت در رقابت‌های اجتماعی و تولیدمثل منجر شوند، که از نظر زیستی جذاب است. در محیط‌های خشن یا ناپایدار ویژگی‌هایی مانند روان‌پریشی و ماکیاولیسم ممکن است به بقای فرد و گروه کمک کنند. جذابیت اولیه به مردان دارای ویژگی‌های سه‌گانه تاریک اغلب کوتاه‌مدت است و در روابط بلندمدت به مشکلات جدی منجر می‌شود، افراد با این ویژگی‌ها ممکن است از شریک خود بهره‌برداری کرده و او را در موقعیت‌های آسیب‌پذیر قرار دهند. ناتوانی در ایجاد ارتباط عاطفی عمیق، به نارضایتی و تنهایی در رابطه منجر می‌شود. سلطه‌جویی و خودمحوری می‌تواند به سوءاستفاده عاطفی یا حتی جسمی تبدیل شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که زنان با افزایش تجربه و بلوغ عاطفی (به‌ویژه پس از ۳۰ سالگی)، کمتر به این ویژگی‌ها جذب می‌شوند و بیشتر به دنبال ثبات و صداقت در روابط می‌گردند.
Reference (منبع):
Paulhus, D. L., & Williams, K. M. (2002). The Dark Triad of personality: Narcissism, Machiavellianism and psychopathy. Journal of Research in Personality, 36(6), 556–563. https://doi.org/10.1016/S0092-6566(02)00505-6
راوی: برایان بختیاری
متن به قلم: پروانه اله‌دینی